Του Kael’thas
Από το 2009 μια σειρά από δημοσιεύματα σε ελληνικά και ξένα Μ.Μ.Ε ασχολήθηκαν, όχι με ιδιαίτερη έκταση, με το ζήτημα του «μαγειρέματος» των στατιστικών της ελληνικής οικονομίας από τις ελληνικές κυβερνήσεις και κατ’ επέκταση με τους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς που πρωταγωνίστησαν στις υποθέσεις αυτές.
Η αξία τέτοιων αποκαλύψεων δεν εξαντλείται στο να δείξει μόνο λάθη και παραλείψεις των πολιτικών και κυβερνώντων. Πολύ περισσότερο δείχνει πως τα διαπλεκόμενα συμφέροντα είναι κανόνας στο χρηματοπιστωτικό σύστημα και πως το αλισβερίσι κυβερνήσεων-κρατών και της αγοράς έχει τεράστιες επιπτώσεις στο οικονομικό και πολιτικό μέλλον μιας χώρας, που όταν αποκαλυφθούν είναι πλέον αργά.
Αυτό το άρθρο αποτελεί συμπλήρωμα στο εξαιρετικό κείμενο του Ιουλιανού για τους κερδοσκόπους «συνεργάτες» των ελληνικών κυβερνήσεων. Το θέμα του σχετίζεται με την ανάμειξη της Goldman Sachs στη διαμόρφωση του ελληνικού χρέους και ελλείμματος. Προσπάθησα να συνθέσω ένα παζλ γεγονότων, δημοσιεύσεων και αριθμών που κυριολεκτικά ζαλίζει το μυαλό λόγω πολυπλοκότητας, γι’ αυτό και απλοποίησα όσο γινόταν την επεξήγηση των οικονομικών στοιχείων.
Τον καιρό λοιπόν που η Ελλάδα επρόκειτο να περάσει στην ευρωζώνη όλοι γνωρίζουμε ότι υποχρεούταν να παρουσιάζει συγκεκριμένα όρια ελλείμματος (έως 3%) και χρέους (έως 60% του ΑΕΠ), βάσει του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης και των λεγόμενων κριτηρίων Σύγκλισης που καθορίστηκαν στο Μάαστριχτ. Επίσης γνωρίζουμε από σχετικά πρόσφατα δημοσιεύματα ότι «μαγειρεύτηκαν» τα στατιστικά αυτά, ακόμα και εν γνώσει των Ευρωπαίων, προκειμένου να διευκολυνθεί η διαδικασία εισόδου της Ελλάδας στην ΟΝΕ1.
Το 2000 και το 2001 λοιπόν η Ελλάδα επί πρωθυπουργού Σημίτη και η Goldman Sachs, συμφώνησαν το περίφημο “currency swap”. Ένα μέρος του χρέους της Ελλάδας καταμετρούταν σε δολλάρια και γιεν Ιαπωνίας, με αποτέλεσμα η είσοδος στην ΟΝΕ να καθιστούσε απαραίτητη τη μετατροπή τους σε ευρώ. Η συμφωνία με τη Goldman επέτρεψε να γίνει η μετατροπή με παλαιότερη και όχι τρέχουσα ισοτιμία και να αφαιρεθεί από το ονομαστικό χρέος της χώρας ένα σεβαστό ποσό. Η ίδια η εταιρεία δήλωσε πως το συνολικό ποσό που απέφεραν οι «ανταλλαγές νομίσματος» ανέρχεται στα 2,3 δις ευρώ2. Ενώ στην Ελλάδα οι συμφωνίες αυτές πέρασαν στα ψιλά γράμματα, ακόμα και με τις αποκαλύψεις της τελευταίας διετίας, στον Αμερικάνικο Τύπο έχουν όνομα: Αριάδνη, Αίολος και Άτλας3, τρεις εταιρείες-οχήματα ειδικού σκοπού.
Σύμφωνα με πληροφορίες των New York Times, των Financial Times, του Euroweek και άλλων δημοσιογραφικών portals, η «Αριάδνη» ήταν η πρώτη συμφωνία GoIdman-Ελλάδας το 2000 και σύμφωνα με την οποία το Ελληνικό Δημόσιο δεσμεύει για λογαριασμό της Goldman μέρος των μελλοντικών εσόδων του Ο.Π.Α.Π. Ο «Αίολος», ιδρυθείς το 2001, επέτρεψε τη δέσμευση εσόδων από τα τέλη του «Ελευθέριος Βενιζέλος»4 και ο «Άτλας», την ίδια χρονιά, τη δέσμευση εσόδων από τα τέλη διοδίων5. Στη διαχείριση και εποπτεία των επιχειρήσεων αυτών και των συναλλαγών τους φέρονται να εμπλέκονται επίσης οι Morgan Stanley και UBS και οι ελληνικές Eurobank, Εθνική Τράπεζα και Alpha Bank.
To 2002 η αγαστή συνεργασία ελληνικής κυβέρνησης και Goldman όμως συνεχίστηκε: νέο swap αυτή τη φορά από γιεν και δολλάρια πάλι σε ευρώ αποδίδει 1 δις ευρώ «απαλλαγή» για το ελληνικό χρέος. Αυτή ήταν η «ζαβολιά» για την οποία η καγκελάριος Μέρκελ ορυόταν το 20096και οι Έλληνες κατηγορούνταν για εξαπάτηση της Ευρώπης. Ήταν ακόμα μια «καινοτομία» και «κατόρθωμα» της ομάδας τεχνοκρατών της Goldman, διότι πέτυχαν μια ακόμα πολύ επικερδή συμφωνία: η Ελλάδα εξέδωσε ομόλογα αξίας 10 δις δολλαρίων και μέσω της Goldman τα αντάλλαξε σε 8,4 δις ευρώ χρησιμοποιώντας παλαιότερη ισοτιμία (και όχι την τρέχουσα, βάσει της οποίας θα έπρεπε η μετατροπή να της δώσει 7,4 δις ευρώ).
Τα swaps του 2000, 2001 και 2002 ήταν επί της ουσίας «δομημένα» προϊόντα που σκαρφίστηκε η Goldman, τα οποία «εξασφάλισαν» αρκετά δις ευρώ στο ελληνικό δημόσιο και του επέτρεψαν να παρουσιάσει μικρότερο έλλειμμα στη Eurostat.
Η Goldman από τη μεριά της κέρδισε 300 εκατομμύρια δολάρια μόνο από την τελευταία συναλλαγή ως αμοιβή για την «εξυπηρέτηση» και περίπου 5 δις σε βάθος χρόνου από τόκους260 εκατομμυρίων το χρόνο με λήξη αποπληρωμής της συμφωνίας το 2019. Με απλά λόγια μαγείρεψε το χρέος της Ελλάδας με αντάλλαγμα μια αδρή μελλοντική πληρωμή. Επιπλέον «ασφάλισε» την έκθεση της έναντι του ελληνικού χρέους και «στοιχημάτισε» ουσιαστικά εναντίον της Ελλάδας αγοράζοντας ασφάλιστρα κινδύνου (CDS)7 μέσω της γερμανικής τράπεζας Depfa8.
Για το «διπλό ταμπλό» που έπαιξε η Goldman δανείζοντας από τη μια την Ελλάδα και στοιχηματίζοντας εναντίον της από την άλλη9, κατηγορήθηκε από τον Αμερικάνικο Τύπο και ευθαρσώς δήλωσε πως είναι πάγια πρακτική ένα επενδυτικό και πιστωτικό ίδρυμα να προχωρεί στην εξασφάλιση του ρίσκου από τις συναλλαγές του και ότι αυτό είναι γνωστό στους πελάτες του, όπως και στην ελληνική κυβέρνηση10.
Μάλιστα για του λόγου το αληθές η Goldman με μια σειρά ακόμα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα όπως η Markit Group, στην οποία η Goldman και η JP Morgan είναι μέτοχοι11, δημιούργησαν ένα χρηματιστηριακό δείκτη προκειμένου να εμπορεύονται οι επενδυτές τα ασφάλιστρακινδύνου που αφορούν ακριβώς στο χρέος χωρών της ευρωζώνης όπως η Ελλάδα, η Πορτογαλία και η Ιρλανδία. Ο δείκτης ονομάζεται iTraxx SovX και πολλοί επενδυτές τονίζουν ότι οι συναλλαγές που αφορά ο δείκτης επιβαρύνουν σε μεγάλο βαθμό την επιδείνωση του χρέους μιας χώρας12. Ανάμεσα στους αγοραστές CDS συγκαταλέγονται η Deutsche Bank, UBS, Credit Suisse, Societe Generale και ΒΝΡ Paribas.
Ας επιστρέψουμε όμως στις ανταλλαγές νομίσματος μεταξύ Ελλάδας και Goldman. To γεγονός ότι επέλεξαν όποια ισοτιμία ευρω-δολαρίου-γιεν ήθελαν για να πετύχουν τη διαφορά στο τελικό συνάλλαγμα αφαιρεί από την «αγορά» αυτήν την αξία και με έναν ιδιόρρυθμο διμερή διακανονισμό, η Ελλάδα πρακτικά δανειζόταν ρευστό προκαταβολικά με αντάλλαγμα μελλοντικές αποδόσεις των Δημοσίων εσόδων προς τους δανειστές. Το Ελληνικό Κράτος όμως δεν «κατέγραψε» αυτές τις συμφωνίες ως δάνεια αλλά ως αγοραπωλησίες και έτσι δεν εμφανίζονταν οι διαφορές αξίας συναλλάγματος στον κρατικό ισολογισμό.
Άλλωστε ο κανονισμός της Eurostat δεν αναγνωρίζει μια τέτοια συμφωνία ως «δάνειο» και δενυπολογίζει στο έλλειμμα τα ποσά που χάνονται από τέτοιες συναλλαγές τύπου swap, με αποτέλεσμα αυτό να φανεί χαμηλότερο (1.2% το 2002, κατώ από 3% δηλαδή που προϋποθέτει το Σύμφωνο Σταθερότητας)13.
Το εργαλείο πάντως της ανταλλαγής νομίσματος υπάρχει από το 1985 και δεν είναι άγνωστο στα οικονομικά επιτελεία των κυβερνήσεων των κρατών μελών της Ε Ε και της ευρωζώνης. Μάλιστα οι τεχνοκράτες των Βρυξελλών το κατέστησαν καθόλα νόμιμο προς τους κανονισμούς της ευρωζώνης, γι’ αυτό και δεν έχει ακόμα αμφισβητηθεί σοβαρά η νομιμότητα τους, παρά μόνο βλέπουμε «γκρίνιες» ότι δήθεν τέτοιες πρακτικές ξεγελούν τους επενδυτές14.
Παρόμοιες αλχημείες είχε κάνει και το ιταλικό Δημόσιο το 1997 όταν αντάλλαξε ομόλογα σε γιεν αξίας 200 δις σε ισοτιμία 1995, λαμβάνοντας έτσι από τη συναλλαγή περισσότερες λιρέτες απ’ ότι αν γινόταν η μετατροπή στην τρέχουσα ισοτιμία του 1997 (είχε ήδη υποτιμηθεί το γιεν)15.
Ακόμα και μετά την εισδοχή στην ευρωζώνη η Ελλάδα συνέχισε αυτού του είδους τις συναλλαγές με τη Goldman Sachs συμβάλλοντας έτσι στην εμφάνιση χαμηλού χρέους16. To Bloomberg μάλιστα μεταδίδει την αναφορά της Eurostat βάσει της οποίας η Ελλάδα προχώρησε σε 13 συναλλαγές τύπου swap συνολικά από το 2001 και όλες με τη Goldman Sachs17, συνολικού ύψους 15 δισεκατομμυρίων ευρώ18.
Είναι προφανές ότι η πρακτική των ανταλλαγών νομίσματος, αν και δε συνιστά ευθεύως δανειακή σύμβαση μεταξή της Ελλάδας και των όποιων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, χρεώνει το ελληνικό Δημόσιο με τόκους και αποζημιώσεις ρίσκου τεράστιων ποσών σε βάθος χρόνου, χωρίς να υπολογίσουμε βεβαίως και τις όποιες εμπράγματες εγγυήσεις που δεσμεύει στις συμφωνίες.
Η ειρωνεία στην όλη υπόθεση είναι ότι το 2000 οι Υπουργοί Οικονομικών της ευρωζώνηςείχαν συμφωνήσει κατηγορηματικά να μην δηλώνονται και να μη λαμβάνονται υπόψη τα «παράγωγα» και άλλα προϊόντα «δημιουργικής» λογιστικής στους λογαριασμούς των συναλλαγών των κρατών-μελών19.
Ας επιστρέψουμε όμως – πάλι - στις συμφωνίες Ελλάδας – Goldman, που ξεκινούν από το 199820. Θα σταθούμε λίγο εδώ για να εξηγήσουμε όσο γίνεται απλά την εξέλιξη τους: Τις ανταλλαγές νομίσματος (currency swaps) μέχρι το 2005 συνόδευσε μια σειρά από ανταλλαγές επιτοκίου (interest-rate swaps). Οι δεσμεύσεις δηλαδή της Ελλάδας να αποδώσει έσοδα από τον ΟΠΑΠ, τα αεροδρόμια και τα διόδια στη Goldman, όπως αναφέραμε παραπάνω, συνοψίστηκανσε ένα «πακέτο» ανταλλαγής επιτοκίου, σύμφωνα με το οποίο:
- Η Goldman Sachs θα απέδιδε στο ελληνικό κράτος το συμφωνηθέν ποσό με σταθερό επιτόκιο 4% (το «δάνειο» δηλαδή καταβαλλόταν στην Ελλάδα σε τοκιζόμενες δόσεις).
- Η Ελλάδα θα επέστρεφε στη Goldman το συμφωνηθέν ποσό (εκτός της αρχικής αμοιβής) με κυμαινόμενο επιτόκιο 6,6%+ (είναι το λεγόμενο Libor που σε αυτού του είδους τις συναλλαγές μπορεί να αυξηθεί αλλά να μην πέσει ποτέ κάτω από 6,6%)
Αυτό ήταν βέβαια και το συμφωνηθέν ποσό που ήδη αναφέραμε των 260 εκατομμυρίων δολαρίων το χρόνομέχρι το 2019. Το κομβικό λοιπόν 2005 οι συμφωνίες κλιμακώνονται: η Goldman πουλάει μαζεμένες τις υποχρεώσεις της Ελλάδας απέναντι της (5,1 δις ευρώ) στην Εθνική Τράπεζα. Πλέον δηλαδή το Ελληνικό Δημόσιο χρωστάει στην Εθνική Τράπεζα και όχι στη Goldman για τις «εξυπηρετήσεις» της τελευταίας. Ωστόσο με την έλλειψη ρευστότητας που ξεκίνησε το 2008 και την εκτόξευση του Δημοσίου χρέους, η Εθνική δεν μπορούσε να απαιτήσει τις πληρωμές αυτές από το Δημόσιο. Την ίδια περίοδο η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ανακοινώνει την αγορά τίτλων και άλλων εγγυήσεων από τις ευρωπαϊκές τράπεζες με σταθερό χαμηλό επιτόκιο προκειμένου να ενισχύσει τη ρευστότητα στις ευρωπαϊκές αγορές. Ήταν μια ευκαιρία που η Εθνική δεν μπορούσε να χάσει.
Για άλλη μια φορά η Ελλάδα έρχεται αντιμέτωπη με το πρόβλημα του ελλείμματος της και κάθεται στο τραπέζι με την Εθνική, στην οποία χρωστά ακόμα τα προσαυξημένα με τόκους χρεωστούμενα για τις ανταλλαγές νομίσματος που πούλησε στην Εθνική η Goldman.
Το 2009 λοιπόν, λίγους μήνες πριν το διορισμό του κ. Πέτρου Χριστοδούλου21 ως επικεφαλής του Οργανισμού Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους (ο οποίος ας σημειώσουμε ότι είναι πρώην στέλεχος σε Goldman Sachs, JP Morgan και Credit Suisse), η Goldman μεθοδεύει το εξής εγχείρημα: Με τη μεσολάβηση της ιδρύεται στο Λονδίνο μια εταιρεία φάντασμα (διότι η συναλλαγή έγινε στη δευτερογενή αγορά, θα δείτε ποια συναλλαγή) ονόματι Titlos. Η εταιρεία αυτή, άλλη μια «εταιρεία ειδικού σκοπού» (SPV- Special Purpose Vehicle), δηλαδή μια εταιρεία που δημιουργήθηκε για να διενεργηθεί μια οικονομική συναλλαγή, εκδίδει γραμμάτια ύψους 5 δις περίπου ευρώ, όσα ακριβώς δηλαδή χρωστούσε το Δημόσιο στην Εθνική Τράπεζα. Η Titlos λοιπόν «αγοράζει» με αυτά τα γραμμάτια από την Εθνική τα δικαιώματα που αυτή είχε στα χρωστούμενα του Δημοσίου αλλάζοντας το επιτόκιο. Η νέα σύμβαση έχει ημερομηνία λήξης το φθινόπωρο του 2039. Πιο αναλυτικά το πακέτο έχει ως εξής και είναι δημόσια διαθέσιμο εδώ:http://www.zerohedge.com/sites/default/files/Moody%27s%20Titlos.pdf
- Η Ελλάδα χρωστά στην Εθνική τις αποδόσεις των συμφωνιών με τη Goldman ύψους 5,1 δις ευρώ
- Η εταιρεία «Titlos» εκδίδει γραμμάτια ύψους 5,1 δις ευρώ και τα εμπορεύεται με την Εθνική με αντάλλαγμα τις αποδόσεις που χρωστά η Ελλάδα
- Χρησιμοποιώντας παρόμοιες τιμές στα επιτόκια των πρώτων swaps, η Titlos αποδίδει στην Ελλάδα το συμφωνηθέν ποσό με επιτόκιο σταθερό 4,5% και η Ελλάδα αποδίδει στην Titlos το συμφωνθηθέν ποσό με επιτόκιο 6,6% κυμαινόμενο.
- Με την επιμήκυνση του αρχικού χρέους από το 2019 στο 2039 η Ελλάδα χρεώνεται με τουλάχιστον επιπλέον 6 δισεκατομμύρια ευρώ.
Η Εθνική Τράπεζα είχε πλέον στη διάθεση της τα γραμμάτια της Titlos τα οποία παρείσχε ως εγγυήσεις στην ΕΚΤ για να δανειστεί φθηνό χρήμα22, το οποίο με τη σειρά της δάνειζε με το ακριβό επιτόκιο της αγοράς στους πελάτες της. Η Goldman για άλλη μια φορά λοιπόν δημιούργησε χρήμα αέρα μέσα από τη διαφορά των επιτοκίων που αντάλλαξε η Εθνική με το Ελληνικό Δημόσιο23.
Στη συμφωνία της Titlos όμως υπάρχει ρήτρα που προϋποθέτει υψηλή αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας της Ελλάδας από τη Moody’s. Προβλέπεται μάλιστα ότι αν υποβαθμιστεί η πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας ή της Εθνικής Τράπεζας, τότεακυρώνεται επί της ουσίας η υποχρέωση καταβολής των τόκων από την Titlos στοΔημόσιο και αμφότερες οι πλευρές έχουν σοβαρό πρόβλημα πιστωτικής έκθεσης24.Υπεραναλυτική περιγραφή των όρων της έκδοσης των γραμματίων βρίσκεται εδώ,μαζί με το πρωτότυπο κείμενο
Από τον Απρίλιο του 2009 η ΕΚΤ ερευνά τις υποθέσεις swaps στις οποίες προχώρησε ηΕλλάδα25 και με τις διορθώσεις και αναθεωρήσεις των ελληνικών στατιστικών26, το 2010και το 2011 η οικονομία της Ελλάδας παρουσιάζει την άθλια εικόνα που σήμερα γνωρίζουμε. Τέλος αξίζει να σημειώσουμε ότι η Le Monde έκανε αναφορές για την εμπλοκήτου Πέτρου Χριστοδούλου του ΟΔΔΗΧ στην υπόθεση ίδρυσης της εταιρείας Titlos27.
Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω βλέπουμε ότι η αγαστή συνεργασία κυβερνήσεων και επενδυτών του χρηματοπιστωτικού τομέα τραβάει πριν την καθιέρωση του ευρώκαι έχει άμεση σχέση με την άυξηση του Δημοσίου χρέους και του ελλείμματος. Διότι ηπρακτική των ανταλλαγών νομίσματος και ισοτιμίας μοιάζει ως επί το πλείστον με τηχρήση πιστωτικής κάρτας: ένας τρίτος φοράς μας προσφέρει προκαταβολικά ρευστόχρήμα δεσμεύοντας μας να του επιστρέψουμε πολύ περισσότερα στο μέλλον.
Το ζήτημα δεν είναι μόνο η εμπλοκή των κυβερνητικών αξιωματούχων σε αυτές τιςσυναλλαγές και η ηθική και πραγματική νομιμότητα των πράξεων τους. Το ζήτημα είναι ότιποτέ ξανά τόσο λίγοι άνθρωποι δεν έβγαλαν τόσα πολλά χρήματα σε τόσο ελάχιστο χρονικόδιάστημα, χωρίς μάλιστα να έχουν παράξει τίποτα, χωρίς να έχουν προσφέρειπραγματικές υπηρεσίες στην κοινωνία και χωρίς να έχουν ενδιαφερθεί για τιςσυνέπειες των πράξεων τους.
Η δυνατότητα που δίνεται στους παράγοντες αυτούς να ποντάρουν σήμερα και νακερδίζουν δισεκατομμύρια εκμεταλλευόμενοι δημόσιο χρήμα είναι μια μοναδική «καινοτομία» του σύγχρονου καπιταλιστικού συστήματος και ωχριά μπροστά στις«τρύπες εναντίον των οποίων οι σημερινές κυβερνήσεις διενεργούν ολόκληρησταυροφορία. Συνταξιούχοι, εργαζόμενοι, άνεργοι και κάθε λογής επαγγελματικοίκλάδοι δαιμονοποιούνται και κατακρεουργούνται καθημερινά από τα κυρίαρχα ΜΜΕ. Χιλιάδεςάνθρωποι βλέπουν το βιοτικό τους επίπεδο να κατακρημνίζεται, στιγματίζονται ως εγκληματίες για παρατυπίες μερικών εκατοντάδων ευρώ.
Ταυτόχρονα, πενήντα-εξήντα γνωστοί και άγνωστοι «επενδυτές» ή «κερδοσκόποι»κερδίζουν εκατομμύρια από τη μια μέρα στην άλλη, εις βάρος αυτών των ανθρώπων.
ΥΓ. Συγχωρέστε με για τα όποια λάθη σε νούμερα ή οικονομική ορολογία, ειλικρινά ήτανμεγάλος πονοκέφαλος η κατανόηση της υπόθεσης Hellenic Swap. Κάθε διόρθωση καιπρόταση για ορθότερη διατύπωση είναι καλοδεχούμενη.
10 http://www2.goldmansachs.com/our-firm/on-the-issues/viewpoint/viewpoint-articles/5-18-clients.html
13 Ο.π
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου